قدس آنلاین - اشتراکات زبان بین مردم هند و مردم ایران کم نیست، اگرچه لهجه‌ها با هم متفاوت است. این اشتراکات با زبان اردو بیشتر می‌شود؛ به طوری که خط نوشتاری آنها نیز فارسی است. مهدی باقرخان، استاد زبان و  ادبیات فارسی دانشگاه ملی اسلامی دهلی‌نو از کشور هند که از مهمانان دعوت‌شده به یازدهمین جشنواره بین‌المللی شعر فجر بود، درباره فرصت‌های پیش روی توسعه زبان فارسی در شبه‌قاره با ما سخن گفته است. او  تحصیلاتش را در حوزه علمیه هند سپری کرده و دکترای زبان و ادبیات فارسی دارد.

باقرخان درباره دلایل علاقه‌مندی‌اش به زبان فارسی می‌گوید: وقتی در حوزه عملیه هند بودم بیشتر استادانم ایرانی بودند و من عاشق زبان فارسی شدم و سعی کردم تا از آنها بیشتر یاد بگیرم. بر خلاف طلاب دیگر، می‌کوشیدم همیشه فارسی صحبت کنم. آشنایانی در ایران داشتم که طلبه بودند و با آنها به زبان فارسی حرف می‌زدم نه اردو.

این استاد زبان و ادبیات فارسی در دانشگاه هند تعریف می‌کند: از نوجوانی گرایش خاصی به شعر و ادبیات داشتم و از همان موقع شروع به غزلسرایی به زبان اردو کردم. با اینکه ادبیات اردو را می‌خواندم اما زبان فارسی را برای سرودن شعر انتخاب کردم. بعد از لیسانس هم روی ادبیات فارسی متمرکز شدم.

به گفته خودش، اوایل، اعتماد به نفس برای سرودن شعر فارسی نداشت ولی با تشویق علیرضا قزوه که وابسته فرهنگی ایران در شبه‌قاره و رئیس مرکز تحقیقات فارسی در هند بود، توانست فارسی شعر بسراید. او می‌گوید: توقعم از خودم بالاست. اشعارم از نظر کمیت و کیفیت به سطح انتشار کتاب نرسیده ولی تلاش دارم سال آینده کتابم را منتشر کنم.

روزی که بختم باز شد

قالب شعرسرایی باقرخان، غزل است اگرچه برای شعرسرایی به سبک سپید هم تلاش‌هایی داشته است اما به غزل دلبستگی بیشتری دارد. به باور او، ویژگی غزل این است که برای هر نوع مفهوم و پیامی، مناسب‌ترین قالب است.

بهترین خاطره این استاد هندی زبان فارسی به چند سال پیش برمی‌گردد، زمانی که در محفل دیدار شاعران با مقام معظم رهبری حضور داشت و در محضر ایشان شعر خوانی کرد. او می‌گوید: یکی از آرزوهای هر مسلمانی دیدار با رهبری است. نمی‌دانم من چه کار خوبی در زندگی‌ام کرده بودم که بختم باز شد و برای حضور در این محفل دعوت شدم. شعرم را برای رهبری خواندم و از طرف ایشان تشویق شدم. تجربه به‌یادماندنی و فوق‌العاده‌ای بود که هیچ‌وقت فراموشش نمی‌کنم.

آنچه باعث شد نگاه باقرخان به شعر فارسی، پخته شود به یک دهه پیش برمی‌گردد، زمانی که برای گذراندن دوره‌ای به دانشگاه علامه طباطبایی آمده بود و آموخته‌هایی را کسب کرد که در دوره کارشناسی ارشد هم کسب نکرده بود. او خود را مدیون استادان زبان و ادبیات فارسی ایران می‌داند.

با اینکه او هندی‌الاصل است اما دلبستگی زیادی به زبان فارسی دارد و معتقد است: آنچه شعر فارسی را از زبان‌های دیگر ممتاز می‌کند این است که شعر فارسی پر از ارزش‌های بشردوستانه است و خروجی‌اش برای جامعه بشری، سازنده می‌باشد.

باقرخان با بیان اینکه شعر در هند مشتری زیادی دارد چون تنوع دینی و فرهنگی در این کشور هست و شعردوستی در نهاد مردم هند ریشه دوانده، خاطرنشان می‌کند: البته اشعار فارسی را به هندی ترجمه نمی‌کنم چون باور دارم اگر شعر فارسی به زبان دیگری ترجمه شود، مزه‌اش از بین می‌رود. همین دیدگاه باعث شده که از ترجمه شعر استقبال نکنم اگرچه مقالات و متون زیادی را از فارسی به هندی ترجمه کرده‌م. او در کلاس درس، اشعار حافظ را به زبان فارسی می‌خواند و دانشجویانش را تشویق می‌کند که تکالیفشان را به زبان فارسی بنویسند حتی دست و پا شکسته.

پیوند تاریخی هند با زبان فارسی

این استاد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه ملی اسلامی‌ دهلی‌نو با بیان اینکه تاریخچه هندوستان به زبان فارسی پیوند خورده، معتقد است که هندی‌ها به زبان فارسی نیاز دارند چون بخشی از هویت تاریخی آنها مربوط به این زبان است.

مهدی باقرخان تأکید می‌کند: زبان فارسی متعلق به کل شبه‌قاره است و بیش از 800 سال زبان رسمی‌ و دیوانی این کشور بوده؛ به طوری که آثار آن در زبان اردو و هندی دیده می‌شود.

او خروجی ادبیات فارسی بویژه شعر فارسی را با مضامین عرفانی و سازنده برای جامعه دانسته و می‌گوید: نه‌تنها در زبان اردو بلکه در سایر زبان‌های بومی‌ هندوستان کلمات مشترک فارسی دیده می‌شود. وقتی اینها را به آنها می‌گویم، برایشان جالب است. زبان فارسی برای ما خیلی بیگانه نیست.

این استاد دانشگاه که مدرس دوره‌های سه‌ماهه آموزش زبان فارسی در خانه فرهنگ ایران در هند است، درباره وضعیت آموزش زبان فارسی در هند توضیح می‌دهد: در بیش از 40 دانشگاه هند، زبان فارسی به عنوان گروه مستقل فعالیت می‌کند و در برخی ایالت‌ها، زبان فارسی رشتة مستقلی در دبیرستان‌هاست. همچنین در تمام مدارس و مراکز آموزش‌های دینی در مسلک‌های اسلامی ‌هند، بوستان و گلستان سعدی تدریس می‌شود.

باقرخان با اشاره به راه‌اندازی بنیاد فارسی هند که چند ماه از فعالیتش می‌گذرد، خاطرنشان می‌کند: جوان‌هایی در هند هستند که از نظر سواد و آشنایی با زبان و فرهنگ فارسی به‌روز هستند اما نیاز به حمایت و توجه دارند. امیدوارم برای دانشجویانی که در مقاطع دکترای زبان و ادبیات فارسی در هند درس می‌خوانند، محافلی برگزار شود تا بیشتر با این زبان انس بگیرند.

او پیشنهاد می‌دهد که از طریق نهادها و نمایندگی‌های فرهنگی جمهوری اسلامی ‌ایران در هندوستان و برگزاری محافل تخصصی زبان فارسی، انگیزه‌ای برای به‌روزکردن متون درسی رشته زبان فارسی در دانشگاه‌های هند ایجاد شود زیرا سرفصل‌های درسی این رشته در دانشگاه‌های هندوستان قدیمی‌ است.

به گفته دکتر باقرخان، دانشجویی که تا مقطع دکترا درس می‌خواند، زبان فارسی را کاربردی یاد نمی‌گیرد؛ به‌طوری که شاید نتواند یک سطر هم ترجمه کند. او اضافه می‌کند: من به عنوان استاد زبان فارسی همه تلاشم را می‌کنم اما از شما می‌خواهم که زمینه‌های آشنایی بیشتر دانشجویان هند را با ادبیات معاصر فارسی فراهم سازید زیرا مثمرثمر خواهد بود.